زنان در خاورمیانه - تغییر برای برابری

پذيرش > مقالات > علیه سکوت > زنان در خاورمیانه

مصاحبه با خانم دکتر حیفا ابوغزاله

10 آذر 1387 - ترجمه عبداللطیف عبادی - نسخه قابل چاپ

نابرابری جنسیتی و تبعیض حقوقی و اجتماعی میان زنان و مردان یکی از موانع توسعه در جهان عرب شناخته می شود . آخرین گزارش سازمان ملل متحد در زمینه ی توسعه انسانی در کشورهای عربی نشان می دهد که در مجموع زنان خاورمیانه ازانواع نابرابری میان خود و مردان رنج می برند و در برابر تبعیض هایی گوناگون که در جامعه شان وجود دارد ، نسبت به مردان آسیب پذیرتر هستند ، چه از نظر قانونی و چه درزندگی شخصی و اجتماعی شان . این گزارش می افزاید علیرغم تلاشهایی ستودنی که برای بهبود جایگاه حقوقی و اجتماعی زنان در کشورهای عربی صورت گرفته است ، متاسفانه در این زمینه تاکنون موفقیتهای اندکی حاصل شده است و زنان خاورمیانه همچنان قربانی تبعیضها ، تحقیرها ، بی عدالتی های قانونی و اجتماعی و نیز خشونت های خانوادگی می شوند . سازمان ملل متحد در گزارش خود نتیجه گیری کرده است که بدون مشارکت گسترده ی زنان در ساختار سیاسی و ایفای نقش در مقامهای مدیریتی و بدست گیری رهبری و نیزبدون تغییر اساسی قوانین مدنی کشورهای عربی ، روند توسعه ی انسانی و تلاش برای برداشتن تبعیض ها و نابرابری های حقوقی در منطقه خاورمیانه هیچ فرجامی نخواهد داشت . اما برخلاف این گزارش تلخ و نتیجه گیری مایوسانه اش ، خانم دکتر حیفا ابوغزاله ، مدیر بخش کشورهای عربی بنیاد توسعه ی انسانی در امور زنان سازمان ملل متحد ، بسیار خوش بین است و معتقد است که علی رغم برخی از ناکامی ها ، تلاشهای زنان خاورمیانه برای رفع تبعیض ها و ایجاد تغییر برای برابری حقوقی و اجتماعی در کشورهایشان موفقیتهای بزرگی را برایشان در پی داشته است ، هر چند تا رسیدن به وضعیتی مطلوب هنوز فرسنگها راه باقی مانده است . با هم مشروح گفتگویی صمیمانه با دکتر حیفا ابوغزاله را می خوانیم :

سئوال : آیا وضعیت و جایگاه حقوقی زنان درکشورهای خاورمیانه در حال بهتر شدن است؟

جواب : موقعیت زنان اندکی بهتر شده ات ، چه در زمینه های اجتماعی و چه در روابط شخصی و چه در حوزه ی زندگی خصوصی شان . اگر وضعیت فعلی زنان کشورهای خاورمیانه را با چند دهه ی پیش مقایسه کنیم متوجه می شویم که امکان دسترسی به آموزش و بهداشت به نحو چشمگیری برای آنها فراهم شده است . امروزه زنان خاورمیانه به راحتی می توانند وارد عرصه های کار و تصمیم گیری شوند . تا پیش از این آنها از داشتن چنین فرصتها و موقعیتهایی محروم بودند .

سئوال : چه کشورهایی برای بهبود حقوق زنانشان واقعا تلاش کرده اند و تا چه میزان در این تلاش موفق بوده اند؟
جواب : سازمانهای غیر دولتی بی شماری در کشورهای خاورمیانه بوجود آمده اند که برای بهبود حقوق انسانی زنان و ایجاد تغییر برای برابری آنها با مردان در کشورهایشان کوشش می کنند . آنها به آهستگی در حال موفق شدن برای تغییر قوانین تبعیض آمیز و نابرابر هستند . برای مثال ، مدافعین حقوق زنان و کارزارهای تغییر برای برابری در اردن موفق شدند با تصویب اصلاحیه ای در مجلس ، مادهء 340 قوانین جزایی آن کشور را ملغی کنند . طبق این ماده قانونی چنانچه فساد اخلاقی زن ، مادر ، خواهر و یا دختر خانواده خانواده برای اعضای مرد خانواده محرز و یا متصور می شد ، مرد خانواده می توانست او را بکشد و ازپیگرد قانونی نیز معاف می شد . تغییر قوانین تبعیض آمیز در اردن از سال 2001 شروع شد و تاکنون موارد مختلف دیگری نیز به نفع برابری حقوقی و اجتماعی زن و مرد اصلاح شده اند . بعد از اردن نوبت به مصر رسید و کارزارهای تغییر برای برابری در آن کشورنیز موفق شدند در قانون طلاق در مصر تغییراتی دهند . به دست آوردن حق درخواست طلاق برای زنان و نیز طلب خسارت معنوی از مرد در صورت جدایی ، از نتایج و دست آوردهایی بود که نتیجه ی تلاشهای گروههای غیر دولتی و مدافع حقوق زنان در مصر محسوب می شود . در اردن و فلسطین حس آگاهی و نگرانی های عمومی نسبت به خشونت علیه زنان افزایش یافته بی آنکه دولتهای این دو کشور برای رشد این آگاهی برنامه ی فراگیری را اجرا کرده باشند . در واقع این موفقیتها نیز حاصل زحمات و تلاش گروهها و نهادهای غیر دولتی در آن کشورها بوده است . گروههای مدافع حقوق زنان در این دو کشور با به راه انداختن مراکز مشاوره حقوقی و خانوادگی ، ایجاد خطوط تلفنی مشاوره ای ، ایجاد خانه و پناهگاههای امن و غیره گامهای بزرگی را برای حمایت از زنان و دختران آسیب دیده از تبعیض های قانونی و اجتماعی برداشته اند . در لبنان ، همکاری مشترک انجمن ملی زنان آن کشور و گروههای غیر دولتی مدافع حقوق زنان منجر به اصلاح قوانین کار و نیز مجازات در آن کشور شد و نابرابری حقوقی میان زن و مرد در این زمینه ها از میان برداشته شدند . با این تغییرات ، مزایای بیشتری به مادران شاغل تعلق گرفت و اولویت استخدام در ادارات و سازمانهای دولتی و غیر دولتی برای بکارگیری مردان نیز لغو شد . در کویت نیز زنان حق رای دادن و شرکت در انتخابات را بدست آورده اند و اکنون می توانند رای بدهند و خود نیز انتخاب شوند .

سئوال : در چه کشورهایی وضعیت حقوق زنان پیشرفت و بهبودی نداشته است؟

جواب : در کشورهای عربی حقوق زنان به شکلی گسترده نقض می شود . زنان از ابتدایی ترین حقوق انسانی خود محرومند . مهمترین علت این محرومیت نیز بی اطلاعی و نا آگاهی آنها نسبت به حقوقی هست که از آن برخوردارند و یا باید برخوردار باشند . در این کشورها نقض حقوق زنان نادیده گرفته می شود و نظارت قدرتمند و موثری نیز برای پیشگیری ازآن وجود ندارد . قضات ، حقوق دانها و حتی وکلای دادگاه ها در کشورهای خاورمیانه به پرونده ها و شکایتهای خانوادگی با نوعی پیش داوری می نگرند و همواره می کوشند تا مسئله را به گونه ای که مصلحت خانوادگی ایجاب می کند ، و در واقع باب طبع "مرد" باشد حل و فصل کنند . اساسا در این کشورها دیدگاه عمومی مردم بر این باور است که اختلاف زن و مرد باید در خانواده حل شود و نه دردادگاه . در چنین وضعتی زن مظلوم واقع می شود و هیچ فریاد رسی ندارد .

سئوال : آیا فرهنگ عمومی و نیز مذهب در جوامع خاورمیانه نقشی درروند نقض حقوق زنان داشته اند یا خیر؟

جواب : ارزشهای اجتماعی در منطفه خاورمیانه به گونه ای هستند که به زنان اجازه نمی دهند تا به عنوان عضوی از جامعه از وجود خود در اجتماع و حتی خانواده شان لذتی کامل ببرند . به عبارتی روشن تر ، زن را به عنوان یک عضو تمام و کمال جامعه نمی پذیرند . این حقیت را نمی توان انکار کرد و یا نادیده گرفت که چنین محرومیتهای تحمیل شده ای بر زنان در واقع ریشه در باورهای فرهنگی و نیز برداشتهای مذهبی مردم دارد . در چنین شرایطی زنان هم از سوی خانواده خود تحت فشار هستند و هم از تبعیضات قانونی و حقوقی رنج می برند . زنان این کشورها صرفا حق دارند تا میزانی بسیار اندک و آنهم تا آنجا که ساختار تنگ و نفس گیر اجتماع اجازه می دهد و نیز مصلحت و موقعیت خانواده ایجاب می کند ، از وجود و زندگی خود لذت ببرند . در تصمیم گیری ها هنوز میان حق زن و مرد فاصله ای بسیار است . در واقع این مرد خانواده است که برای زن تصمیم می گیرد حتی اگر موضوع مربوط به بهداشت و درمان وی باشد . فرهنگ و تفکر سنتی در خاورمیانه به گونه ای است که خانواده ها در فراهم کردن امکانات و حمایتهای آموزشی برای فرزندانشان همیشه اولویت را به پسران خود می دهند و این خود محرومیت از تحصیل و آموزش را برای دختران در پی دارد . در بسیاری از موارد زنان نقش و کارکرد خود به عنوان یک عضو موثر و مولد در جامعه را از دست می دهند چرا که در سنین بسیار پایین مجبور به ازدواج می شوند و نهایتا با داشتن فرزندانی بسیار خانه نشین شده و از چرخه اثرگذاری در جامعه حذف می شوند.

سئوال : علمای دینی و بزرگان و پیشکسوتان اجتماعی چه نقشی را می توانند در حمایت از حقوق زنان ایفا کنند؟

جواب : علمای دینی و پیشکسوتان و افراد سرشناس و معتبر در هر جامعه ای که باشند ، هم مسئولیت و هم توانایی این را دارند که برای بهبود و ارتقاء حقوق زنانشان اقدام کنند . آنها می توانند با حمایت از یک قانون و اگر قانونی وجود نداشت با استناد به ارزشهایی اخلاقی و انسانی که به زن بهایی برابر با مرد می دهد ، از حقوق زنان در اجتماعشان دفاع کنند .

سئوال : آیا حکومتهای کشورهای خاورمیانه به تعهدات قانونی خود در قبال کنوانسیون رفع تبعیض کامل از زنان به گونه ای جدی اقدامی کرده اند؟

جواب : تاکنون هفده کشور عربی این کنوانسیون را امضا کرده اند و یا اعلام کرده اند که مفادش را می پذیرند . اما بیشتر آنها برخلاف تعهداتشان برای رفع کامل تبعیضات قانونی ، حقوقی و اجتماعی علیه زنان کاری نکرده اند و اقدامشان از مرز امضا کردن این کنوانسیون فراتر نرفته است .

سئوال : مقامات و تصمیم گیرندگان حکومتهای خاورمیانه با چه بخشهای از کنوانسوین رفع کامل تبعیض علیه زنان مشکل دارند و چرا اجرای آن را برای خود سخت می دانند؟

جواب : غالب دولتها در کشورهای خاورمیانه با بخشهایی از این کنوانسیون که از نظر آنها مغایر با اصول شرعی و فقهی اسلامی است مشکل دارند . برخی از این حکومتها صراحتا اعلام کرده اند در مواردی که مفاد کنوانسیون رفع کامل تبعیض علیه زنان با موازین شرعی و فقهی دین اسلام تطبیقی نداشته باشند ، آنها را اجرا نخواهند کرد . این نکته را نیز باید یادآوری کنم که هنوز هم در برخی از کشورهای خاورمیانه زنان از شرکت در انتخابات محرومند . در کشورهایی مانند عربستان سعودی ، قطر و عمان زنان اساسا حق رای ندارند ..

http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=26178

ارسال به بالاترین ، توییتر ، فریندفید ، فیسبوک

در همين بخش :

‫8 مارس روزی که نمی توان از ما دریغ کرد

با طلاق توافقی از حقارت و کتک و فحش رها شدم /گزارشی از دادگاه محلاتی: مریم مالک

تجمع مادران عزادار در رشت

تغییر ممکن است/ جلوه جواهری(26 روز پس از بازداشت کاوه مظفری)

گامهایی که با تزلزل نا آشنایند/ گرامی داشت چهلم ندا در رشت

ديگر بخش ها :